Op de vraag waar in de gemeente de Lourdesgrot zich bevindt, zal menig Rodenaar het antwoord schuldig moeten blijven. Sommigen zullen misschien verwijzen naar het exemplaar achter in de Sint-Genesiuskerk in het hart van de gemeente, die pastoor August Hermans begin vorige eeuw liet optrekken. Maar die verbleekt bij de imposante Lourdesgrot vijf kilometer oostwaarts. Te vinden aan de rand van het Zoniënwoud, op de hoek van de Brassinelaan en de Bosweidelaan. Al wandel je er eigenlijk zo voorbij, want de grot is niet naar de straatkant gericht. Een klein bord met opschrift ‘Grot OLVr. Van Gerechtigheid’ stuurt potentiële bezoekers in de juiste richting.

Zuster Estelle

De grot is een kleine eeuw oud. Onderzoekers van het Agentschap Onroerend Erfgoed verwijzen naar het jaar 1935 en spreken over een Mariagrot van monumentaal formaat. Dat is zeker niet gelogen. Mits enige verbeelding én overdrijving waan je je echt in Lourdes. De ontwerper, van wie de naam niet bekend zou zijn, heeft alleszins zijn best gedaan. ‘Vooraan vertoont de grot een vrij gladde rotsimitatie in kunststeen, achteraan is ze afgewerkt met breuk-steen’, zo beschrijft Veerle De Houwer van het Agentschap Onroerend Erfgoed de constructie. ‘De voorzijde is groten-deels overgroeid met klimop en andere klimplanten. Rechtsboven bevindt zich de nis met een Mariabeeld. Voor de grot staat het beeld van de knielende Heilige Bernadette.’

Het bestaan van de grot is de verdienste van een zekere zuster Estelle, zo bracht onderzoek aan het licht. ‘Het verhaal begint volgens de overlevering in 1909 in Sint-Joost-ten-Node, in het klooster van de zusters apostolinnen van het Heilig Sacrament, waar zuster Estelle na een Lourdesreis op miraculeuze wijze geneest van een hartkwaal’, zo achter-haalde De Houwer. ‘Ze vindt in die periode een verwaarloosd Mariabeeld in een tuin en neemt het mee naar haar cel, waar ze ervan droomt om er een klein sanctuarium rond op te richten, dat ook een plek voor gebed en bezin-ning zou zijn. Haar keuze valt op een plek in de nabijheid van het Zoniënwoud en vanaf 1913 stelt ze alles in het werk om de nodige fondsen bij elkaar te zoeken om er een terrein aan te kopen.’

Grot, klooster en retraitehuis

Op de grot zal het dan nog twee decennia wachten zijn. ‘In 1914 verkrijgt de zuster van kardinaal Mercier de toestemming voor haar initiatief. In 1915 hangt ze een klein kapelletje met het beeld op aan een populier aan de Brassinelaan. Het trekt al snel pelgrims aan. In 1922 maakte de Antwerpse beeldhouwer Aloïs Haan een nieuw beeld. Het kapelletje bleef een populair bedevaartsoord, waar opvallend veel dankbetuigingen getuigden van gewonnen processen, wat het beeld de bijnaam ‘Onze-Lieve-Vrouw van Gerechtigheid’ opleverde. Van het oorspronkelijke kapelletje bleven verschillende oude postkaarten bewaard. In 1933 gaf kardinaal Van Roey de toelating om op deze plaats een Lourdesgrot op te richten, die in 1935 ingewijd werd.’

En het bleef niet bij enkel een grot. In 1952 en 1960 rees er respectievelijk een klooster met kapel en een retraitehuis uit de grond, beide naar een ontwerp van Antoine en Michel Courtens. ‘Uiteindelijk werd ook de droom van zuster Estelle om een retraitehuis te bouwen verwezenlijkt, naar verluidt door toedoen van Henri Schoofs,
oud-pastoor van Etterbeek, die dicht bij deze grot woonde. Toen de grot in verval was geraakt, zorgde hij niet alleen voor geld om die te herstellen, maar hij verzamelde meteen genoeg fondsen voor de bouw van een klooster en later een retraitehuis. In 1986 werd eveneens een gemeenschapscentrum aangebouwd.’

Gerechtigheid

Het complex is tot vandaag in gebruik als retraitehuis, het zogenoemde ‘Centre Spirituel Notre-Dame de la Justice’ of ‘Bezinningscentrum Onze-Lieve-Vrouw van Gerechtigheid’. Al is de grot, via de ingang langs de Brassinelaan, vrij te bezoeken. Twee witte banken nodigen uit om even aan de grot te verpozen, al is het ook mogelijk om binnen te gaan. Een gelegenheid waar velen al gebruik van hebben gemaakt. De wand puilt uit van de zogeheten ‘ex voto’s’, bedoeld als dank of smeekbede aan Maria voor een verkregen of nog te verkrijgen gunst. Sommige dateren van decennia geleden, andere zijn veel recenter. Aan paternosters of rozenkransen, kruisbeelden, bloemen en foto’s ook geen gebrek.

‘De grot trekt iedere dag tientallen bezoekers’, zegt Maxime de Roissart, directeur van het bezinningscentrum. ‘Daarbij mensen die net een wandeling in het Zoniënwoud achter de rug hebben. Maar ook mensen uit de buurt. Er zijn er zelfs die hier iedere dag even halt houden. De meesten blijven maar enkele minuten. Iedereen is hier welkom, welke religie ze ook hebben en wat hun reden ook is. Onlangs zag ik een veertiger, een punker, geknield zitten voor de grot. Iedereen kan op zijn manier geraakt worden door de grot en haar betekenis. Sommigen komen om rust te vinden, anderen hebben een specifieke vraag of wens. Vaak bidden de mensen voor gerechtigheid in moeilijke situaties. Of ze uiten hun dankbaarheid omdat een onrechtvaardige situatie is rechtgezet, waarbij ze soms zelfs verwijzen naar een vonnis van een specifieke rechtbank. Vroeger heette het hier Onze-Lieve-Vrouw van de Middenhut, maar die naam is in 1994 weer gewijzigd naar Onze-Lieve-Vrouw van de Gerechtigheid. In die periode is de site ook eigendom geworden van het aartsbisdom Mechelen-Brussel.’

Prachtige glasramen

Een van de meest opvallende foto’s in de grot is die van Natacha de Crombrugghe, de 28-jarige vrouw uit buurgemeente Linkebeek die in 2022 om het leven kwam bij een trektocht in Peru in tot op vandaag onduidelijke omstandigheden. ‘De ouders van Natacha zijn de foto hier komen ophangen’, weet de directeur. ‘Er hangt ook nog een afbeelding van een jongeman die hier nog gewerkt heeft maar jammer genoeg overleden is. Aan de grot hebben we nog een ceremonie ter ere van hem gehouden.’

Ook de kapel is vrij te bezoeken, iedere dag van acht uur in de ochtend tot vijf uur in de namiddag. Vooral de glasramen zijn impressionant. ‘Opmerkelijk is de noordwestzijde van de kapel, die voorzien is van bijzonder fraaie, haast gevelhoge, abstracte glasramen in verschillende tinten blauw met kleine rode accenten. Ze dragen het opschrift: ‘F. Crickx fecit O. Piron delit’, verwijzend naar het atelier van Frans Crickx en naar de ontwerper Ovide Piron’, weet Veerle De Houwer van het Agentschap Onroerend Erfgoed.

Ook de directeur van het centrum wijst op de pracht van de glasramen. ‘De glasramen zijn een verwijzing naar hoe het licht het bos binnenvalt. Dat is geen toeval, met het Zoniënwoud op een steenworp van onze site. De kapel, destijds ontworpen door een oud-leer-ling van Victor Horta, is bovendien bijna helemaal opgetrokken uit hout. Ook dat was een bewuste keuze’, zegt de Roissart. ‘De kapel is een ideale plek om te bidden, tot rust te komen of esthetisch te genieten. Grote ceremonies, zoals trouwfeesten, houden we hier niet. Maar iedereen is er welkom. En dus ook de mensen die we hier ontvangen in ons retraitehuis en gemeenschapscentrum. Dat zijn er ongeveer 3.500 per jaar. Daarbij onder meer kinderen die catechese volgen, leerlingen van katholieke scholen of groepen mensen die op bezinning komen, personen met een theologische vorming … Met een groep van twaalf ontvangen we de mensen hier in de best mogelijke omstandigheden.’

Jelle Schepers

uit buurten september 2024